ADHD, czyli „zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi” (ang. – Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to zaburzenie psychiczne, które w powszechnej świadomości kojarzone jest wyłącznie z wiekiem dziecięcym. Nie jest to przekonanie prawdziwe.
Zgodnie ze współczesną wiedzą szacuje się, że nawet ok. 3-5% populacji dorosłych może cierpieć na ADHD utrudniające społeczne funkcjonowanie. W tej grupie są osoby zdiagnozowane w dzieciństwie, które nadal doświadczają pewnych objawów ADHD w dorosłym życiu, jak i osoby dorosłe, którym z różnych względów nigdy takiej diagnozy nie postawiono. Często w swoim środowisku uchodzą one za osoby niezorganizowane, niesystematyczne, leniwe lub agresywne. Brak diagnozy opóźnia leczenie i wsparcie, które mogłoby im pomóc.
Dowiedz się, jak objawia się ADHD u dorosłych i jak się je diagnozuje.
Jakie są objawy ADHD u dorosłych?
ADHD u dorosłych może przybierać różne formy. Często objawy te są mylone z cechami charakteru lub innymi problemami zdrowotnymi, co może prowadzić do błędnych diagnoz i nieadekwatnego leczenia. Aby lepiej zrozumieć te objawy, warto przyjrzeć się im bliżej.
Do objawów ADHD u dorosłych można zaliczyć:
Trudności z koncentracją
Dorosłe osoby z ADHD często skarżą się na stałe rozkojarzenie, które może wpływać na ich produktywność w pracy, w nauce, w sprawach domowych. Nieumiejętność skupienia się przez dłuższy czas, częste zapominanie o umówionych spotkaniach, trudności w kończeniu zadań czy łatwe rozpraszanie mogą być nie tylko źródłem frustracji, ale też prowadzić do problemów zawodowych lub rodzinnych.
Impulsywność
Impulsywność w ADHD może objawiać się w różny sposób. Osoby z ADHD mogą mieć problem z opanowaniem swoich emocji, co prowadzi do niespodziewanych wybuchów gniewu lub płaczu. Mogą także w życiu osobistym, jak i zawodowym podejmować pochopne decyzje. Robią to pod wpływem nagłego impulsu i bez głębszej refleksji nad konsekwencjami. Mogą rozpoczynać ciągle nowe projekty czy szukać nowych aktywności, którymi jednak szybko się nudzą. Mogą też szukać nowych, intensywnych doznań, podejmować działania ryzykowne czy nadużywać substancji psychoaktywnych.
Nadmierna aktywność i pobudzenie psychoruchowe
Chociaż nadmierne bieganie czy skakanie jest bardziej typowe dla dzieci z ADHD, dorosłych również może charakteryzować uczucie wewnętrznego niepokoju i ciągłej potrzeby bycia w ruchu. Brak umiejętności relaksu, zmienianie pozycji podczas siedzenia, ciągłe stukanie palcami o biurko, problem z usiedzeniem w jednym miejscu, potrzeba wstawania i spacerowania – to tylko kilka przykładów.
Silne wahania nastrojów i nagłe wybuchy złości
Osoby dorosłe z ADHD mogą doświadczać gwałtownych zmian nastroju, przechodząc w krótkim czasie od euforii do przygnębienia, bez wyraźnego powodu. Chociaż wszyscy ludzie doświadczają od czasu do czasu wahań nastroju, u osób z ADHD mogą one być bardziej ekstremalne i trudniejsze do przewidzenia. Również niekontrolowane wybuchy złości mogą być u nich intensywne. Osoba może reagować gwałtownie na drobne drażniące bodźce, które większość ludzi potraktowałaby jako błahe.
Problemy z organizacją
Dorosłe osoby z ADHD mogą borykać się z wyzwaniami organizacyjnymi. Często odkładają obowiązki na ostatnią chwilę, mają problem z utrzymaniem porządku w domu czy na biurku, zapominają o różnych codziennych sprawach a ich życie wydaje się chaotyczne.
Objawy te w istotny sposób mogą zaburzać funkcjonowanie społeczne osoby dorosłej z ADHD, przyczyniać się do problemów w życiu zawodowym i rodzinnym.
Jakie trudności mają osoby dorosłe z ADHD?
Dorośli z ADHD mogą doświadczać różnych trudności w życiu codziennym, zarówno w pracy, jak i na gruncie rodzinno-społecznym.
Trudności w relacjach międzyludzkich
Osoby dorosłe z ADHD często borykają się z problemami w nawiązywaniu i utrzymaniu satysfakcjonujących i trwałych relacji z ludźmi. Nadmierna impulsywność, gwałtowność reakcji, wybuchowość, czy wzmożona gadatliwość może łatwo zrażać innych ludzi i skutkować częstymi konfliktami. Nieprzemyślane nawiązywanie relacji, wchodzenie w przypadkowe związki oraz ich nagłe kończenie podważa zaufanie do takiej osoby. Będzie ona postrzegana jako nieprzewidywalna, nadmiernie emocjonalna czy nawet nieodpowiednia w swoim zachowaniu. Prowadzi to do jej izolacji społecznej i uczucia osamotnienia.
Problemy zawodowe
W miejscu pracy osoby dorosłe z ADHD mogą napotykać na wyzwania związane z organizacją zadań i skupieniem się na długoterminowych projektach. Ich impulsywność może prowadzić do pochopnych decyzji lub konfliktów z przełożonymi i współpracownikami. Ponadto mogą mieć trudności z zarządzaniem czasem, co skutkuje częstymi opóźnieniami, „zawalaniem” terminów lub brakiem efektywności. Wszystko to może wpływać na ich rozwój zawodowy, perspektywy na awans lub nawet stabilność zatrudnienia.
Trudności w życiu rodzinnym
W kontekście rodziny ADHD może prowadzić do wielu napięć i konfliktów. Osoby z ADHD mogą mieć trudności z utrzymaniem porządku w domu, planowaniem rodzinnego budżetu czy dotrzymaniem obietnic złożonych bliskim. Impulsywność i trudności w opanowaniu emocji mogą prowadzić do niekontrolowanych wybuchów złości, które wpływają na relacje z partnerem czy dziećmi. Ponadto ciągłe poczucie przytłoczenia codziennymi obowiązkami może prowadzić do unikania odpowiedzialności, co nakłada dodatkowe obciążenie na innych członków rodziny.
Niedostosowanie społeczne
Jednym z poważnych wyzwań, z którymi mogą zmagać się osoby dorosłe z ADHD, jest niedostosowanie społeczne. Impulsywność i brak kontroli nad emocjami może skutkować wdawaniem się w bójki, stosowaniem przemocy wobec innych lub aktami wandalizmu. W skrajnych przypadkach może to prowadzić nawet do zachowań o charakterze przestępczym. ADHD może wpłynąć też na trudności w rozpoznawaniu i przestrzeganiu norm społecznych oraz prawnych. Przykładem jest ryzykowne prowadzenie samochodu czy łamanie innych przepisów drogowych, co naraża zarówno osobę z ADHD, jak i innych na niebezpieczeństwo. Podobnie wyższe ryzyko nadużywania substancji psychoaktywnych, uzależnienie od alkoholu lub narkotyków prowadzi do niekończących się trudności w życiu społecznym, zawodowym i rodzinnym.
Niskie poczucie własnej wartości i frustracja
Dorosłe osoby z ADHD często doświadczają trudności w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami, które dla innych mogą wydawać się błahe. Częste niepowodzenia, poczucie nieosiągania zamierzonych celów czy ciągłe mierzenie się z przeszkodami może prowadzić do obniżenia samooceny. Zmagając się z codziennymi zadaniami mogą czuć, że nie dorównują innym, co prowadzi do frustracji. Ta frustracja, w połączeniu z niskim poczuciem własnej wartości, może sprawiać, że osoby dorosłe z ADHD unikają nowych wyzwań, co dodatkowo utrudnia im osiągnięcie pełnego potencjału w życiu zawodowym czy osobistym.
Jak przebiega diagnoza ADHD u dorosłych?
Jeżeli jesteś osobą dorosłą, u której:
- w dzieciństwie występowały problemy z nadpobudliwością psychoruchową i utrzymaniem uwagi,
- w wieku dorosłym Ty lub osoby z Twojego otoczenia zauważają u Ciebie wiele z objawów, które wymieniliśmy wyżej w naszym tekście
warto rozważyć diagnozę w kierunku ADHD u dorosłych celem ewentualnego wdrożenia leczenia.
Diagnostyka ADHD u dorosłych jest możliwa w naszej Poradni Psychoterapii „Nowy Początek”. Składa się z trzech wizyt u lekarza psychiatry:
- Pierwsza wizyta – obejmuje szczegółowy wywiad kliniczny oraz przeprowadzenie testu ASRS-v1.1 (Adult ADHD Self-Report Scale), zawierającego listę kontrolną objawów ADHD.
- Druga wizyta – przeprowadzenie testu DIVA-5 (Wywiad Diagnostyczny ADHD u Dorosłych) oraz analiza wyników testu przez lekarza.
- Trzecia wizyta – omówienie wyników z pacjentem, wydanie zaświadczenia o diagnozie ADHD lub jej braku oraz, w przypadku zdiagnozowania ADHD, omówienie możliwości leczenia.
Leczenie ADHD u dorosłych jest trudne i musi przebiegać w sposób kompleksowy i wielowymiarowy. Wymaga też czasu, by przyniosło zadowalające efekty. Najczęściej łączy w sobie:
- psychoedukację na temat natury i przyczyn ADHD oraz dostępnych metod leczenia i radzenia sobie z objawami na co dzień,
- psychoterapię, najczęściej w nurcie poznawczo-behawioralnym,
- leczenie farmakologiczne, w którym stosuje się leki psychostymulujące.
Leczenie ADHD jest procesem wymagającym czasu, ale warto je podjąć, bo jest to szansa na poprawę relacji partnerskich, rodzinnych, społecznych. Szansa na to, by pełniej i bardziej satysfakcjonująco uczestniczyć w życiu, pozytywnie wykorzystując swoją energię i kreatywność.
Jeśli masz dodatkowe pytania skontaktuj się z naszymi specjalistami w Poradni Psychoterapii „Nowy Początek” i skorzystaj z ich wiedzy.