Kryzysy życiowe są naturalną częścią naszego doświadczenia i mogą spotkać każdego – niezależnie od wieku czy sytuacji. Zarówno dzieci, jak i dorośli przeżywają trudne chwile, które mogą wywołać niepokój, stres lub poczucie zagubienia. Takie momenty mogą pojawić się nagle, jako efekt nieprzewidzianych zdarzeń losowych, ale mogą być też wynikiem naszych decyzji lub wpływu otoczenia.
Choć kryzys bywa impulsem do zmian i rozwoju, przejście przez niego nie zawsze jest proste i wymaga wsparcia.
Z naszego artykułu dowiesz się:
– co to jest kryzys i jakie sytuacje mogą go wywołać,
– jak rozpoznać objawy kryzysu,
– w jaki sposób wspierać osoby w kryzysie,
– kiedy warto zwrócić się po pomoc do specjalisty.
Czym jest kryzys?
Kryzys to pojęcie, które w języku potocznym często kojarzy się z trudnymi momentami w życiu, ale warto wiedzieć, że z perspektywy psychologii jego znaczenie jest bardziej złożone.
Kryzys to moment, w którym wydarzenie lub seria zdarzeń powoduje destabilizację w naszym życiu, zakłóca jego dotychczasowy porządek i wymusza na nas konieczność zmiany.
Niezależnie od tego, co wywołało kryzys, zawsze towarzyszą mu silne emocje, takie jak stres, niepokój, a czasem nawet przytłaczające poczucie braku wyjścia z danej sytuacji. Czujemy, że stajemy przed wyzwaniami, które przekraczają nasze dotychczasowe umiejętności radzenia sobie.
Rodzaje kryzysów – czy każdy jest taki sam?
Psychologia wyróżnia dwa główne rodzaje kryzysów, które mogą mieć miejsce w naszym życiu:
– Kryzysy rozwojowe (normatywne)
– Kryzysy sytuacyjne (traumatyczne)
Przyjrzyjmy się im bliżej.
Kryzysy rozwojowe
Każdy z nas doświadcza w życiu momentów przejściowych, które są naturalną częścią naszego rozwoju. W większości są to wydarzenia pozytywne, dlatego nie kojarzymy ich z kryzysem ani tak nie nazywamy. Ale również one mogą wywołać silne emocje i poczucie dezorientacji.
Przykłady takich sytuacji to wyprowadzka z domu rodzinnego, ślub, narodziny dziecka, zmiana pracy czy przejście na emeryturę. Każde z tych wydarzeń może być spełnieniem marzeń lub efektem naszych świadomych wyborów, jednak mimo to wprowadza do życia istotne zmiany, które wpływają na naszą codzienność.
Takie sytuacje z perspektywy psychologicznej nazywamy kryzysem rozwojowym. Dlaczego?
Każda z nich wymaga od nas wprowadzenia zmian w życiu – reorganizacji codziennej rutyny, dostosowania się do nowych ról czy przedefiniowania swoich wartości.
Wyprowadzka z domu rodzinnego to moment symbolicznego wkroczenia w dorosłość, który, choć ekscytujący, może być trudny emocjonalnie. Wiąże się z koniecznością radzenia sobie z samodzielnością, odpowiedzialnością za codzienne obowiązki oraz potrzebą zbudowania nowego poczucia bezpieczeństwa w innym miejscu. Nowa praca, nawet jeśli jest upragnioną szansą zawodową, oznacza konieczność odnalezienia się w nowym środowisku, nawiązania relacji z innymi pracownikami i spełniania nowych oczekiwań.
Ślub, który zwykle kojarzy się z radością, to moment, w którym zmienia się dynamika relacji z drugą osobą, pojawia się potrzeba większego zaangażowania i wypracowania nowych zasad w związku. Podobnie narodziny dziecka. To dla wielu jedno z najważniejszych wydarzeń w życiu, jednak rodzicielstwo niesie za sobą nowe wyzwania – odpowiedzialność, konieczność reorganizacji czasu, zmęczenie fizyczne i psychiczne.
Z kolei przejście na emeryturę, które z jednej strony może być wyczekiwanym czasem odpoczynku, nierzadko wiąże się z poczuciem utraty tożsamości zawodowej, koniecznością znalezienia nowych sposobów na spędzanie czasu i redefinicją sensu życia.
Kryzysy rozwojowe pozwalają nam weryfikować swoje wartości, cele, a także uczą nas elastyczności i zdolności do przystosowania się do zmian. Dzięki nim, nawet jeśli początkowo czujemy się zdezorientowani lub zestresowani, mamy szansę na rozwój i głębsze zrozumienie siebie oraz świata, w którym funkcjonujemy.
Kryzysy sytuacyjne
Kryzysy sytuacyjne różnią się od kryzysów rozwojowych tym, że są to zazwyczaj sytuacje nieplanowane, nagłe i niepożądane. To trudne momenty, na które często nie jesteśmy przygotowani i które pojawiają się bez ostrzeżenia. Przykładami takich kryzysów mogą być poważna choroba, śmierć bliskiej osoby, utrata pracy lub nagłe problemy finansowe. To sytuacje, które nie tylko wykraczają poza nasze codzienne doświadczenia, ale również odbierają poczucie kontroli i bezpieczeństwa.
Kryzysy sytuacyjne bywają znacznie trudniejsze do przejścia. Zamiast skłaniać nas do rozwoju i pozytywnych zmian, bardziej przytłaczają i zniechęcają. W obliczu tych wydarzeń często pojawia się uczucie bezradności, a życie, które wcześniej było poukładane, zaczyna wydawać się chaotyczne i pozbawione sensu. Utrata stabilizacji, jaką daje nam zdrowie, praca czy obecność bliskich, może prowadzić do głębokiego smutku i frustracji. Często nie widzimy rozwiązania ani wyjścia z sytuacji.
W takich kryzysach proces adaptacji jest trudniejszy. Musimy nie tylko przystosować się do nowych warunków, ale też odbudować poczucie bezpieczeństwa i sens życia. Nawet jeśli na początku trudno jest dostrzec jakąkolwiek nadzieję, stopniowe radzenie sobie z emocjami i wsparcie ze strony bliskich czy specjalistów mogą pomóc w powolnym odzyskiwaniu równowagi.
W każdym z tych kryzysów, zarówno rozwojowym, jak i sytuacyjnym możemy potrzebować wsparcia.
Jak wspierać bliskich w kryzysie?
Wsparcie osoby w kryzysie zaczyna się od zadbania o siebie i swoich bliskich pod względem psychicznym i fizycznym. Kiedy jesteśmy w dobrej kondycji, lepiej radzimy sobie z wyzwaniami i możemy skuteczniej pomagać innym. Obciążenie psychiczne czy fizyczne samo w sobie może prowadzić do kryzysu. Dbając o regularny odpoczynek, sen, zdrowe odżywianie, aktywność fizyczną i równowagę między pracą a relaksem, nie tylko chronimy siebie, ale także stwarzamy bezpieczne środowisko dla osób w naszym otoczeniu.
Wsparcie osób w kryzysie może różnić się w zależności od wieku i sytuacji kryzysowej, ale niektóre zasady pozostają uniwersalne. Przede wszystkim warto ofiarować tej osobie swój czas i uwagę – być przy niej, wysłuchać, okazać zrozumienie i empatię wobec jej emocji. Dajmy jej przestrzeń na wyrażenie tego, co czuje, nawet jeśli pojawiają się łzy, złość czy poczucie bezradności. Pamiętajmy, aby nie pouczać, nie oceniać ani nie umniejszać jej doświadczeń – każdy przeżywa kryzysy w swoim tempie i na swój sposób.
W niektórych sytuacjach wsparcie może obejmować pomoc w znalezieniu rozwiązań praktycznych, np. organizacji codziennych zadań, znalezieniu dodatkowej pomocy czy wprowadzeniu nowych sposobów radzenia sobie z trudnościami.
Wsparcie w kryzysie dla dzieci i młodzieży
Dzieci i młodzież również przeżywają sytuacje kryzysowe – choć ich problemy mogą wydawać się dorosłym mniej istotne, dla młodszych osób są one równie poważne.
Zmiana szkoły, konflikty z rówieśnikami, zawody miłosne czy trudności w nauce to sytuacje, które mogą być dla nich źródłem stresu i niepewności. Niestety, dorośli często bagatelizują te problemy, uznając je za „błahe” lub „przejściowe”. Tymczasem pierwszym krokiem do skutecznego wsparcia jest uznanie ważności tych doświadczeń – niezależnie od wieku, każdy kryzys zasługuje na zrozumienie i uwagę.
Warto pamiętać, że dzieci i nastolatkowie nie zawsze potrafią otwarcie mówić o swoich uczuciach. Rolą dorosłych jest stworzenie przestrzeni, w której młodzi ludzie poczują się bezpiecznie, aby podzielić się swoimi obawami i emocjami.
Jeśli sytuacja kryzysowa jest szczególnie trudna, pomocne może być zmniejszenie ilości obowiązków czy presji związanej z nauką. Przykładowo, zrezygnowanie na pewien czas z dodatkowych zajęć czy danie przyzwolenia na obniżenie ocen może pomóc dziecku czy nastolatkowi złapać oddech i skoncentrować się na powrocie do równowagi emocjonalnej.
Jakie są najczęstsze objawy kryzysu?
Osoby w naszym otoczeniu – bliscy, dzieci, młodzież – nie zawsze wprost powiedzą, że zmagają się z trudnościami. Często nie potrafią lub nie chcą otwarcie przyznać, że są w sytuacji, z którą sobie nie radzą, że coś złego się z nimi dzieje. Dlatego ważne jest, abyśmy jako ich bliscy byli uważnymi obserwatorami i zwracali uwagę na sygnały, które mogą świadczyć o potrzebie wsparcia.
Oto objawy, które mogą sugerować, że ktoś przechodzi przez kryzys i warto zareagować:
Ryzykowne zachowania, np. przygodne kontakty seksualne – szukanie ryzyka może być formą radzenia sobie z wewnętrznym napięciem lub próbą chwilowej poprawy nastroju.
Apatia, zniechęcenie i brak zainteresowania – kiedy ktoś przestaje cieszyć się rzeczami, które do tej pory sprawiały mu przyjemność lub w które chętnie się angażował, może to być oznaka wewnętrznego zmagania się z jakimś problemem.
Wzmożona agresja lub drażliwość – nietypowe wybuchy złości czy rozdrażnienie mogą świadczyć o napięciu emocjonalnym lub frustracji, których ktoś nie potrafi wyrazić inaczej.
Wycofanie się z relacji – brak chęci na spotkania towarzyskie, izolowanie się od przyjaciół i rodziny to sygnały, że ktoś może unikać kontaktu, gdyż nie radzi sobie z własnymi emocjami.
Zaniedbywanie obowiązków – widoczna niechęć do wykonywania codziennych zadań, zarówno w szkole, pracy, jak i w domu, może wynikać z poczucia, że jakaś trudna emocjonalnie sytuacja kogoś z naszych bliskich przerasta.
Wzmożona płaczliwość – kiedy ktoś łatwo i częściej niż zwykle popada w płacz, to znak, że przeżywa jakieś trudności.
Moczenie nocne u dzieci – jeśli dziecko, które wcześniej nie miało problemu z kontrolowaniem swoich potrzeb fizjologicznych, zaczyna moczyć się w nocy, może to wskazywać na przeżywanie silnego stresu lub lęku.
Potrzeba bliskości u dzieci – jeśli dziecko nagle zaczyna bardziej poszukiwać bliskości, przytulenia i wsparcia, może potrzebować poczucia bezpieczeństwa w obliczu czegoś, czego nie rozumie lub co jest dla niego trudne.
Zachowania autodestrukcyjne – cięcie się, zadawanie sobie bólu lub inne działania, które mają na celu wyrządzenie sobie krzywdy, to bardzo wyraźny znak, że ktoś przechodzi przez głęboki kryzys emocjonalny.
Sięganie po używki – częstsze spożywanie alkoholu, sięganie po narkotyki czy inne substancje może być próbą radzenia sobie z emocjami lub ucieczką od problemów.
Gdzie szukać pomocy psychologicznej w kryzysie?
Różne sytuacje kryzysowe w naszym życiu mogą stanowić okazję do zmian, które przyniosą długofalowe, pozytywne efekty. Jednak nie zawsze tak jest. Nie wszystkie trudne doświadczenia łatwo przekształcić w coś konstruktywnego. Nawet kryzysy rozwojowe, które zazwyczaj wynikają z naturalnych zmian, mogą przerodzić się w bardziej skomplikowane kryzysy traumatyczne. W takich momentach wsparcie specjalistów bywa niezbędne – nie musimy przez to przechodzić sami, a pomoc bliskich, choć wartościowa, może nie wystarczyć.
W obliczu kryzysu warto sięgnąć po wsparcie psychologiczne, które pozwoli zrozumieć nasze emocje i znaleźć odpowiednie rozwiązania. Czasem pomoc prawna czy medyczna może również być ważnym elementem wychodzenia z trudnej sytuacji.
Nie bójmy się prosić o pomoc – to odważny krok i wyraz troski o siebie.
Czy przeżywasz obecnie trudny moment? Potrzebujesz wsparcia w kryzysie? Umów się na konsultację, aby porozmawiać o swoich wyzwaniach i odnaleźć drogę do równowagi.
Skontaktuj się z naszą Poradnią Psychoterapii Nowy Początek – zadzwoń 603947700, napisz maila poradnia@psychoterapia-np.pl. Zapraszamy.