Istnieje wiele form konsultacji w zakresie zdrowia, zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Chcąc podjąć pracę nad kondycją swojej psychiki mamy do wyboru szeroki zakres konsultacji psychoterapeutycznych. W zależności od potrzeb i kontekstu rodzinno-społecznego mogą to być: konsultacje indywidualne, rodzinne, dla par lub małżeństw, dla młodzieży etc. Dziś skupimy się na konsultacjach rodzinnych. Od razu na wstępie wyjaśnijmy, że konsultacje rodzinne NIE SĄ psychoterapią rodzinną. Jak więc mogą pomóc rodzinie i na jakich założeniach się opierają?
Konsultacje rodzinne – co to właściwie za „twór”?
Pracuję z dziećmi, młodzieżą i rodzinami od kilkunastu lat, m.in. jako pedagog, wychowawca, nauczyciel i mediator. Wszystkie te role zawodowe, a także doświadczenie płynące z nich dopełniają się w pracy konsultanta rodziny, często nazywanego też doradcą rodziny.
Sam pomysł udzielania konsultacji rodzinnych powstał, jak to często w życiu bywa, z potrzeby. Od kilku lat zgłaszają się do mnie rodzice zatroskani o swoje dzieci, poszukujący pomocy, wsparcia i właściwego ukierunkowania. Są zaniepokojeni zachowaniem dzieci lub mają obawy, że pewne umiejętności czy postawy ważne w życiu rodzinnym i społecznym nie zostały lub nie zostaną przez nie nabyte.
Niepokoje te wyrażają się u rodziców w formie różnych komunikatów: „nie rozumiem, skąd nagle takie zachowania…”, „próbowaliśmy już tylu rzeczy, słuchaliśmy rad innych, czytaliśmy artykuły, książki, wprowadziliśmy różne metody… diety… ćwiczenia… i nic”, „terapia/zajęcia dodatkowe trochę zmieniły, ale nadal pojawia się to i to…” , ”ona/on już taki jest, boję się, że to się nie zmieni, już nie mamy sił…”. Co istotne – komunikaty te mają podobny wydźwięk niezależnie od faktu, czy dziecko ma zdiagnozowane deficyty rozwojowe czy nie, czy jest w wieku trzech, dziesięciu czy piętnastu lat.
Na końcu zawsze pojawia się pytanie: „Co możemy jeszcze zrobić? Jak mamy pomóc?” To właśnie dobry moment, by rozpocząć Konsultacje Rodzinne. Na początku rodzice powinni uznać i przyjąć do wiadomości fakt, że dziecko ZAWSZE odzwierciedla swoim zachowaniem (bądź brakiem zachowań adekwatnych do kontekstu społecznego) to, co dzieje się w rodzinie bądź przeżywa w rodzinie to, co dzieje się w środowisku zewnątrz-rodzinnym.
Każdy członek rodziny to jednostka odrębna, mająca swoją osobowość, zasoby, uwarunkowania, umiejętności i POTRZEBY. Razem tworzą cały, żywy organizm. Nikt, żyjąc w rodzinie, nie jest wyjęty z systemu rodzinnego. Wprost przeciwnie – jest w nim mocno osadzony. Dlatego jakakolwiek praca z dzieckiem to nie praca jedynie nad dzieckiem, traktowanym jako oddzielny byt, ale praca z całą rodziną. Ustalenie, w jakiej formie ona będzie przebiegać i w jakim kierunku zostanie poprowadzona – to jest właśnie zadanie i cel nadrzędny Konsultacji Rodzinnych.
Jaka jest rola konsultanta (doradcy) rodziny w procesie konsultacji?
Jako konsultant rodziny wspieram, towarzyszę, ale przede wszystkim pomagam dostrzec, nazwać i poszukać możliwych rozwiązań trudnych sytuacji wychowawczych i rodzących się konfliktów wewnętrznych w rodzinie.
Wspólnie ustalamy, czy pomocna może się okazać rozmowa ze specjalistami, takimi jak psychoterapeuta, psychiatra, czy też pojawi się potrzeba mediacji (na których już w założeniu konsultacje rodzinne się opierają). Konsultacje rodzinne mogą zatem ukierunkować na szerszy zakres wsparcia specjalistycznego albo też stać się cyklem spotkań, podczas których ustalamy zakres działań naprawczych i wspierających oraz na bieżąco przepracowujemy to, co zostało już osiągnięte podczas rozmów.
Konsultacje Rodzinne można nazwać wędrówką, podczas której osoba konsultanta pomaga dostrzec rzeczy, które nie są na co dzień widoczne, a mogą mieć często decydujące znaczenie i wpływ na występujące trudności. To proces przeniesienia środka ciężkości z „mamy problem z dzieckiem” na próbę zrozumienia przyczyn owych problemów. Spotkania konsultacyjne dają okazję do uporządkowania i nazwania emocji, budowania komunikacji, dostrzeżenia swoich i czyichś potrzeb. W efekcie tego procesu konsultacje rodzinne pozwalają ustalić plan działania naprawczego, które będzie właściwe i dopasowane do możliwości i potrzeb każdego z członków rodziny.
„Bądź sobą – jesteś tym, kogo świat potrzebuje, ale tylko takim, jaki jesteś naprawdę”. To, jakimi będziemy naprawdę, kształtuje się przede wszystkim pośród najbliższych – w rodzinie.
mgr Agnieszka Pylińska