Substancje psychodeliczne to szeroka grupa substancji występujących zarówno w naturze (np. psylocybina w grzybach halucynogennych), jak i otrzymywanych w laboratorium (np. LSD – dietyloamid kwasu D-lizergowego). Ich cechą wspólną jest wywoływanie zmian percepcji, świadomości, sposobu myślenia lub sposobu odczuwania emocji.
Psychodeliki były obecne w naszej kulturze praktycznie od zawsze. Znane są na przykład powszechne południowoamerykańskie duchowe rytuały obejmujące spożywanie napoju ayahuasca zawierającego DMT (dimetylotryptamina). Substancja ta występuje w różnych gatunkach roślin. Co ciekawe, jej małe ilości można odnaleźć również w ludzkim organizmie, ale w takich warunkach, w których efekt psychoaktywny nie występuje.
Intensywne badania nad leczniczymi właściwościami substancji psychodelicznych prowadzone były w latach 50-tych i 60-tych ubiegłego wieku. Jednak ze względu na kwestie światopoglądowe i działania polityczne zaniechano ich niemal całkowicie na kilka dekad.
W ostatnim czasie jesteśmy świadkami tak zwanego „renesansu psychodelicznego”.
Długo zaniedbywane substancje o wysokim potencjale leczniczym ponownie stały się przedmiotem badań. Z uwagi na to, że badania prowadzone w ubiegłym stuleciu cechowały się niską rzetelnością w porównaniu do obecnych naukowych standardów stąd też wzmożony wysiłek współczesnych badaczy, a jednocześnie pewna doza ostrożności w wyciąganiu wniosków, jeśli chodzi o lecznicze działanie psychodelików.
Obecnie posiadamy już dowody wskazujące na właściwości antydepresyjne i antylękowe psychodelików. Wiele badań zwraca też uwagę na potencjalną skuteczność substancji psychodelicznych w leczeniu uzależnień.
Pozytywne wyniki badań klinicznych wskazują na to, że już wkrótce w Stanach Zjednoczonych osoby zmagające się z zespołem stresu pourazowego będą mogły legalnie skorzystać z terapii wspomaganej psychodelikami. Niezwykle istotny jest fakt, że badania populacyjne nie pokazują podwyższonego ryzyka występowania zaburzeń psychicznych u osób, które zażywają psychodeliki. Ponadto podkreśla się, że substancje te są relatywnie bezpieczne i mają niski potencjał uzależniający.
Badacze zwracają uwagę na pomocniczy charakter psychodelików w terapii. Substancje te wzmacniają efekty występujące w tradycyjnej terapii, co prawdopodobnie jest źródłem ich skuteczności. Na przykład subiektywne doświadczenia podczas praktykowania uważności są zbliżone do tych opisywanych przez osoby po spożyciu substancji psychodelicznych. Do efektów tych należą między innymi większa elastyczność, podwyższony nastrój, zwiększona uwaga i wzmocniona percepcja sensoryczna, a także obniżone, bardziej elastyczne poczucie „ja”. Również odwołując się do bardziej obiektywnych danych neurofizjologicznych, możemy zauważyć podobieństwa pomiędzy aktywnością mózgu w stanie uważności i pod wpływem substancji psychodelicznych. Badacze tłumaczą ich mechanizm działania jako swoiste „łamanie” sztywnych utrwalonych wzorców aktywności mózgowej, które mają w zaburzeniach psychicznych dezadaptacyjny charakter i umożliwienie tworzenia nowych, bardziej adaptacyjnych schematów.
Bardzo ważne jest, by podkreślić, że terapia wspomagana psychodelikami, jak sama nazwa wskazuje, to działanie, które wymaga udziału profesjonalnego terapeuty. Same substancje mają jedynie charakter wspomagający.
W naszym kraju popularyzacją wiedzy na temat psychodelików zajmuje się Polskie Towarzystwo Psychodeliczne. Pomimo wysokiego potencjału leczniczego substancje psychodeliczne nie są jednak obecnie w Polsce dopuszczone do użytku, ani w kontekstach klinicznych, ani badawczych.
Zainteresowanych pogłębieniem wiedzy na temat potencjału leczniczego substancji psychodelicznych, a także dotarciem do źródeł naukowych z danymi, które zostały przedstawione w niniejszym wpisie odsyłam do artykułu:
Wizła, M., Kraus, S. W., & Lewczuk, K. (2022). Perspective: Can psychedelic-assisted therapy be a promising aid in compulsive sexual behavior disorder treatment?
Comprehensive Psychiatry, 115, 152303
https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2022.152303